Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΡΟ

Η πρώτη μουσική της Γης σίγουρα ήταν το νερό. Ο ήχος του νερού συντρόφευε τον άνθρωπο από τη στιγμή της δημιουργίας του, αφού η λίμνη αποτέλεσε την πρώτη επιλογή του για κατοικία. Δίπλα ή πάνω απ’ αυτές, για ασφάλεια, δημιούργησε τους πρώτους οικισμούς. Άκουσε τους ήχους του νερού και προσπάθησε να τους μιμηθεί. Η σταγόνα της σιγανής βροχής που πέφτει, το ρυάκι με την ήρεμη ροή του ή η βροντερή χλαπαταγή του καταρράκτη ήταν πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.
Ο ήχος του νερού άλλοτε του προκαλούσε ευχαρίστηση (ήχοι λίμνης, ρυακιού) και άλλοτε φόβο (ξεχείλισμα ποταμών, ήχοι καταιγίδας).
Προσπάθησε και κατασκεύασε διάφορα όργανα όπως τα τύμπανα του νερού. Αυτά τα βρίσκουμε σε διάφορους πολιτισμούς. Οι ιθαγενείς της Αμερικής κατασκεύαζαν δυο τύμπανα το ένα μέσα στο άλλο. Στο εσωτερικό έβαζαν διάφορες ποσότητες νερού προκειμένου να παράγουν ήχους με διαφορετική χροιά. Σε άλλες περιοχές όπως στην Αφρική και τη Νέα Γουινέα χρησιμοποίησαν διαφορετικά μεγέθη από νεροκολοκύθες. Τοποθετούσαν το μικρό κοίλο τμήμα μέσα στο μεγάλο και κτυπώντας τες με το χέρι ή κάποιο ραβδί πετύχαιναν τη παραγωγή ήχων. Σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποίησαν το «ξύλο της βροχής», ένα κομμάτι μπαμπού που το γέμιζαν με σπόρους και χαλίκια. Άλλο είδος κρουστού οργάνου ήταν τα gong του νερού, κατασκευασμένα από κορμούς δέντρων που τους είχαν κάνει κοίλους και γεμίσει με νερό. Ανάλογα την ποσότητα του νερού κι εδώ πετύχαιναν ήχους διαφορετικού ύψους.
ΥΔΡΑΥΛΙΣ: Αρχαιοελληνικό πνευστό, μηχανικό αερόφωνο όργανο της αρχαιότητας με ισχυρό και οξύ ήχο

Η ύδραυλις (ή ύδραυλος), το λεγόμενο όργανο του νερού, ήταν επινόηση και εφεύρεση του μηχανικού Κτησίβιου του Αλεξανδρέα. Κατασκευάστηκε στην Αλεξάνδρεια τον 3ο αιώνα π.Χ. και για τον τρόπο λειτουργίας και χρήσης του μας διασώζονται οι περιγραφές του Ήρωνα του Αλεξανδρέως και του Βιτρούβιου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του οργάνου αυτού ήταν το υδραυλικό σύστημα πάνω στο οποίο βασιζόταν για να λειτουργήσει, καθώς αυτό ήταν υπεύθυνο για την παραγωγή, κίνηση και ρύθμιση της πίεσης του αέρα, ο οποίος διοχετευόταν στους αυλούς διαμέσου των πλήκτρων. Η ύδραυλις ήταν μια μεγάλη σύριγγα, όπως η σύριγγα του Πανός, που αποτελείτο από μια σειρά ηχητικών σωλήνων από καλάμι, διαβαθμισμένων ανάλογα με το μήκος τους, μέσα στους οποίους φυσούσε ο εκτελεστής, όπου στα στόμια των αυλών της παρεχόταν υψηλής και σταθερής πίεσης αέρας. Κάτω από τους αυλούς υπήρχε μια δεξαμενή με νερό στο πυθμένα της οποίας βρισκόταν ένα κοίλο ημισφαίριο, ο πνιγέας. Στον πνιγέα έμπαινε νερό από τις οπές της βάσης και αέρας από τους σωλήνες της κορυφής.
Οι σωλήνες αυτοί ήταν πάνω από το κοίλο ημισφαίριο και κατέληγαν έξω από τη δεξαμενή. Ένας σωλήνας από αυτούς λύγιζε και συγκοινωνούσε με την πυξίδα (πυξίς-εμβολέας). Η πυξίδα ήταν μια εμβολοφόρος αντλία που διοχέτευε τον αέρα από τον σωλήνα της κορυφής με πίεση στον πνιγέα. Έπειτα, ο αέρας οδηγούνταν στο στεγανό χώρο πάνω από τη δεξαμενή και κάτω από τους αυλούς. Οι αυλοί στο κάτω μέρος είχαν τους γλωσσοκόμους. Η γλωσσίδα κάθε γλωσσοκόμου ήταν διάτρητη και με τη βοήθεια του πλήκτρου (αγκωνίσκου) σπρωχνόταν προς τα μέσα με αποτέλεσμα να ανοίγεται δίοδος προς το στόμιο του αντίστοιχου αυλού. Ο πεπιεσμένος αέρας διοχετευόταν στον αυλό, άρα το όργανο ηχούσε. Όταν το πλήκτρο σταματούσε να πιέζεται τότε η γλωσσίδα επανερχόταν στη θέση της με τη βοήθεια ελατηριωτού μηχανισμού, διακόπτοντας τη ροή του αέρα και ο αυλός έπαυε να ηχεί. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο αέρας παραγόταν από ανθρώπους (έφηβους ή δούλους) που ανεβοκατέβαζαν, χτυπούσαν ή πηδούσαν πάνω-κάτω στα φυσερά, ενόσω ο εκτελεστής του οργάνου έπαιξε φανερώνοντας έτσι τη δεξιοτεχνία του στα πλήκτρα.

Ειρήνη Ιωαννίδου - Αγάθη Καβακίδου - Ελένη Σαμαρά

6 σχόλια: