Ο υδροηλεκτρικός σταθμός Πολυφύτου είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος της χώρας.
Το έργο του υδροηλεκτρικού σταθμού του Πολυφύτου έχει μια αξιοθαύμαστη συνέπεια στην αρχική του μελέτη, η οποία έγινε πριν το 1970, ενώ ο σταθμός άνοιξε το 1974. Η μελέτη προέβλεπε πως η μέση ετήσια παραγωγή σε κιλοβατώρες θα ανερχόταν σε 400 εκατομμύρια. Σήμερα παράγει αυτό το μέγεθος ενέργειας και κάτι παραπάνω. Επίσης, η μελέτη προέβλεπε τον μέσο όρο της ετήσιας απορροής νερού στο 1 δισεκατομμύριο 400 εκατομμύρια κυβικά. Δυστυχώς, όμως, υπήρξαν χρονιές δύσκολες με ελάχιστο νερό και μεγάλες περιόδους ανομβρίας, όπως οι χρονιές 2005, 2006 και 2007.
Η μέση ετήσια εισροή υδάτων από την εκμετάλλευση του ποταμού Αλιάκμονα ανέρχεται στα 1370 εκατομμύρια κυβικά νερού, εκ των οποίων τα 90 χρησιμοποιούνται για άρδευση του κάμπου των Σερβίων και του Βελβεντού και για την τροφοδοσία των ψυκτικών συστημάτων των ατμοηλεκτρικών σταθμών του λεκανοπεδίου Πτολεμαΐδας και Κοζάνης. Τα υπόλοιπα 1280 εκατομμύρια κυβικά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, για άρδευση, ύδρευση, βιομηχανική χρήση και οικολογική παροχή για το λεκανοπέδιο και τον κάμπο της Θεσσαλονίκης, της Ημαθίας και της Πιερίας. Πρόκειται λοιπόν για ανελαστικές ανάγκες για τις οποίες η λεκάνη απορροής του Αλιάκμονα δίνει πάνω από 1 δισεκατομμύριο κυβικά νερού το χρόνο!
Όλες οι παραπάνω ανάγκες εξυπηρετούνται από μόλις 20 μέτρα ανόδου της στάθμης της λίμνης Πολυφύτου. Κάτω από τα 270 μέτρα η χωρητικότητα κυμαίνεται μεταξύ των 700 με 800 εκατομμυρίων κυβικών νερού, τα οποία ουσιαστικά «λιμνάζουν» και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Με ωφέλιμα, λοιπόν, τα 20 μέτρα, από τα 270 μέχρι τα 290(σε αυτό το σημείο δεν έφτασε ποτέ το νερό), πέραν των παραπάνω σκοπών επιτυγχάνεται και η παραγωγή ενέργειας. Στον υδροηλεκτρικό σταθμό βρίσκονται εγκατεστημένες τρεις όμοιες μονάδες παραγωγής ενέργειας ισχύος 125MW (Μεγαβάτ) η καθεμία.
Για να καταλάβουμε τα μεγέθη αυτά θα πρέπει να αναφέρουμε ενδεικτικά πως η πόλη της Κοζάνης για παράδειγμα, χρειάζεται ημερησίως τους χειμερινούς μήνες 30 MW. Ο σταθμός καλύπτει έως και το 0,8% της ετήσιας κατανάλωσης του συστήματος ενέργειας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να αποδώσει τόσο. Αν υπήρχαν περισσότερα νερά και αν φανταστούμε πως ο Υ.Η.Σ. Πολυφύτου βρισκόταν στην Νορβηγία ή στον Καναδά, τότε θα μπορούσε να δουλέψει στο 80% και να παράξει ενέργεια πενταπλάσια από αυτήν που παράγει σήμερα. Να σημειωθεί, επίσης, ότι τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια καλύπτουν μόνο το 10% της ενέργειας της χώρας.
Η υψομετρική διαφορά μεταξύ του σταθμού και της στάθμης της λίμνης, κυμαίνεται μεταξύ 120 και 141 μέτρων. Αυτή την πολύ καλή υψομετρική διαφορά εκμεταλλεύεται ο ΥΗΣ και το νερό πριν από τους στροβίλους έχει πίεση, η οποία κυμαίνεται από 12 μέχρι 14 ατμόσφαιρες ανάλογα με την στάθμη της λίμνης, ενώ όταν ανοίξουν οι δικλείδες εισαγωγής, τότε η υδραυλική ενέργεια μετατρέπεται σε κινητική και στρέφει τα στροφεία των στροβίλων με 214 στροφές το λεπτό.
Με τη δημιουργία και την περαιτέρω αξιοποίηση της λίμνης Πολυφύτου, εκτός της λειτουργίας του σταθμού, δίνονται δυνατότητες για ανάπτυξη ναυταθλητικών δραστηριοτήτων. Πολύ σημαντική, επίσης, είναι και η ανάσχεση των πλημμύρων, ενώ η παρέμβαση στο περιβάλλον της περιοχής σχετίζεται με τη δημιουργία μικροκλίματος στην περιοχή περιμετρικά της λίμνης, σε αντίθεση με το ποτάμιο τοπίο που προϋπήρχε, καθώς η δημιουργία του φράγματος προκάλεσε τον κατακλυσμό των πεδινών εκτάσεων της παραλίμνιας περιοχής.
Στο Βελβεντό, 33 χλμ νοτιοανατολικά της Κοζάνης στους πρόποδες των δυτικών Πιερίων υπάρχει το φαράγγι των εννιά πιερίδων μουσών της μυθολογίας μας, το φαράγγι του “Σκεπασμένου”, που πήρε το όνομά του από ένα σημείο όπου το ρέμα σκεπάζεται από τη γη. Στο φαράγγι περνά το χειμαρρώδες ρέμα Λάφιστα το οποίο ξεκινάει από το χωριό Καταφύγι και χύνει τα πεντακάθαρα νερά του στην Τεχνητή Λίμνη Πολυφύτου. Η τοποθεσία «Σκεπασμένο» είναι ένα επισκέψιμο τμήμα του φαραγγιού με καταρράχτες, μικρές φυσικές λίμνες δίπλα από ένα παλιό πέτρινο κανάλι με τα νερά των Πιερίων να κυλούν προς το Βελβεντινό κάμπο.
Δυόμισι χιλιόμετρα έξω από το χωριό βρίσκεται το εξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας και δίπλα του, η είσοδος του φαραγγιού του “Σκεπασμένου”.
Διασχίσαμε το καγκελόφρακτο και πλακόστρωτο μονοπάτι, μήκους 450 μ. δίπλα από το πετροκάναλο, που χρησιμεύει σαν οδηγός στη μαγευτική διαδρομή προς τους καταρράχτες. Περπατήσαμε μέσα στην παρθένα φύση σε βαθύσκιωτα και δροσερά μονοπάτια, με ατελείωτη ποικιλία άγριας βλάστησης απολαμβάνοντας το υπέροχο τοπίο των Πιερίων με τους τεράστιους βράχους και τα πολλά νερά.
Ο πρώτος τριπλός καταρράχτης που συναντήσαμε είναι συνολικού ύψους 45 μ. και τον παρατηρήσαμε από την αντικρινή πλαγιά από το παρατηρητήριο που κατασκευάστηκε από το Δήμο Βελβεντού.
Από κει μπορεί κάποιος να κατεβεί στη βάση του καταρράχτη από ένα μονοπάτι. Ακριβώς δίπλα από τη μικρή φυσική λίμνη που χύνεται ο καταρράχτης υπάρχει το θαυματουργό «Αγιονέρι» με το μικρό προσκυνητάρι της Αγίας Κυριακής και την μικρή και αυτοσχέδια πηγή με το αγιονέρι. Εκεί τα παλιότερα χρόνια οι επισκέπτες έπαιρναν και έπιναν ή πλένονταν με το αγιονέρι, που ήταν καλό για διάφορες ασθένειες και δερματικές παθήσεις.
Προχωρώντας κάποιος στο βάθος του φαραγγιού, θα συναντήσει μικρές φυσικές λίμνες σκεπασμένες από αιωνόβια πλατάνια και άλλα δέντρα. Πιο πάνω θα βρει μια πίστα χορού που την είχαν κάνει οι παλιότεροι Βελβεντινοί για να διασκεδάζουν με τις παρέες τους. Δίπλα ακριβώς υπάρχουν διαμορφωμένοι χώροι αναψυχής και παιδότοπος με παιχνίδια.
Μέσα στη οργιώδη βλάστηση και στη γαλήνη του τοπίου του φαραγγιού του Σκεπασμένου, καθισμένοι στο μεγάλο κιόσκι, κλείσαμε το πρόγραμμά μας, κάνοντας ένα σύντομο απολογισμό, κατανοώντας γιατί οι εννιά μούσες διάλεξαν αυτό το μέρος και ποια ήταν η κινητήρια δύναμη των μουσικών εμπνεύσεών τους.
Μαρία Μπαλάφα - Δήμητρα Μπαντόλα - Θανάσης Νινιώτας - Ράνια Παλέντζα - Ελένη Παπαργύρη - Χριστίνα Πασχαλίδου - Νίκος Πλιάτσιος
