Πέμπτη 13 Μαΐου 2010

ΚΑΤΑΔΥΣΕΙΣ

Την αρχαιότερη πληροφορία περί δυτών μας τη δίνει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, όπου παρομοιάζει την πτώση του τραυματισμένου αρματοδρόμου του Έκτορα με δύτη που κατεβαίνει στο βυθό.
Κατά το Θουκυδίδη, στην πολιορκία των Συρακουσών (415 – 412 π.Χ.) οι Έλληνες χρησιμοποίησαν δύτες, οι οποίοι κατάστρεψαν τα υποβρύχια αμυντικά φράγματα που προστάτευαν την είσοδο του λιμανιού. Έτσι οι τριήρεις του Αθηναϊκού στόλου μπήκαν μέσα ελεύθερα. Για τον ίδιο λόγο χρησιμοποίησε δύτες και ο Μέγας Αλέξανδρος στην πολιορκία της Τύρου το 332 π.Χ. σύμφωνα με τον Αριανό.

Ο Ηρόδοτος ακόμη αναφέρει ένα θρύλο για τον Έλληνα Σκύλλι, άριστο δύτη, που ύστερα από πολλά κατορθώματα τον συνέλαβαν οι Πέρσες και προσπάθησαν να τον χρησιμοποιήσουν εναντίον του Ελληνικού στόλου στη μάχη του Αρτεμισίου. Όταν όμως έμαθε τα αυτός σχέδιά τους, πήδηξε από το πλοίο κατά τη διάρκεια μιας θαλασσοταραχής και έκοψε τα σκοινιά από τις άγκυρες πολλών περσικών πλοίων, πράγμα που προκάλεσε πανικό και σύγχυση στο πέρσικο ναυτικό. Στη συνέχεια, κολύμπησε σχεδόν 15 χιλιόμετρα μέχρι την ακτή του Αρτεμισίου και ενημέρωσε τους Έλληνες για τις προθέσεις των Περσών. Στα έργα του τον βοήθησε η κόρη του Ύδνα που είχε επίσης εντυπωσιακές επιδόσεις στις καταδύσεις.

Ειρήνη Ιωαννίδου - Αγάθη Καβακίδου - Ελένη Σαμαρά

ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ

Ξέρετε ότι...:
O Πλάτωνας θεωρούσε αμόρφωτο όποιον δεν ήξερε κολύμπι;

Η κολύμβηση εκτιμήθηκε από την αρχαιότητα ως μέσο φυσικής άσκησης και ψυχαγωγίας. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με την κολυμβητική τέχνη, όπως μαρτυρούν οι αμφορείς και οι τοιχογραφίες του 1600 π.Χ που βρέθηκαν. Την περίοδο αυτή κολυμβητές προσθίου και ελευθέρου απεικονίζονται σε αργυρό 'ρητό' των Μυκηνών. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος εξυμνεί τις κολυμβητικές ικανότητες του Οδυσσέα ο οποίος, όταν το πλοίο του βυθίστηκε, κατάφερε να φτάσει κολυμπώντας μέχρι το νησί των Φαιάκων. Ωστόσο το άθλημα της κολύμβησης δεν περιλαμβάνονταν στα επίσημα αγωνίσματα των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων.
Οι πρώτες πληροφορίες για την κολύμβηση, που έφεραν στο φως οι αρχαιολογικές μελέτες και έρευνες, μας έρχονται από τα βάθη των αιώνων. Οι Αιγύπτιοι, οι Ασσύριοι, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ήταν λαοί που επιδίδονταν στην κολύμβηση για λόγους αναψυχής αλλά και εκγύμνασης. Στην αρχαία Ελλάδα, η κολύμβηση αποτελούσε μέρος της βασικής εκπαίδευσης των παιδιών, καθώς και μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Οι Ρωμαίοι αγαπούσαν ιδιαίτερα το νερό και κατασκεύαζαν πισίνες, ακόμα και θερμαινόμενες.
H Ελλάδα, αν και είναι μια χώρα άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θάλασσα, εντούτοις δεν φαίνεται να είχε αναπτύξει κατά την αρχαιότητα αξιόλογο θαλάσσιο αθλητισμό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι Έλληνες αγνοούσαν την κολύμβηση. Από μικροί μάθαιναν να δαμάζουν το υγρό στοιχείο θεωρώντας ότι όποιος δεν ήξερε κολύμπι και γράμματα «απαίδευτός εστί και βάρβαρος». H κολύμβηση ήταν, όπως και στις μέρες μας, πολλαπλώς χρήσιμη. Επρόκειτο για μια εξαίρετη άσκηση με ευεργετικές επενέργειες στην ανθρώπινη υγεία, για ένα χρήσιμο μέσο ψυχαγωγίας το οποίο συγχρόνως μπορούσε να φανεί σωτήριο στον ασχολούμενο με αυτό, ο οποίος μάλιστα θα μπορούσε να φανεί ωφέλιμος και σε άλλους συνανθρώπους του. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί π.χ. ότι στην ονομαστή ναυμαχία της Σαλαμίνας τα θύματα από την πλευρά των Ελλήνων ήταν λιγοστά γιατί όποιοι από αυτούς βρέθηκαν στη θάλασσα, όταν το καράβι τους βυθίστηκε, κολύμπησαν και βγήκαν σώοι στις γειτονικές ακτές.
Υπενθυμίζω ότι και στην αρχαιότητα, η γνώση κολύμβησης ήταν πολλαπλώς χρήσιμη σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ο Θουκυδίδης π.χ. κάνει λόγο για «ύφυδρους» κολυμβητές, με άλλα λόγια για δύτες, που κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου εξετέλεσαν ριψοκίνδυνες αποστολές, ανάλογες μ' αυτές των βατραχανθρώπων των ημερών μας!
Ο άνθρωπος επιπλέοντας πάνω στη θάλασσα, αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, γίνεται πιο δυνατός. Αρχαίες σχετικές μαρτυρίες, γραπτές και εικονιστικές, μας βεβαιώνουν ότι στην αρχαιότητα με την κολύμβηση δεν ασκούνταν μόνον άνδρες αλλά και γυναίκες. Οι πισίνες πάντως που έχουν σωθεί από την αρχαία Ελλάδα, οι «κολυμβήθρες» των πηγών μας, δεν είναι πολλές. Πρόκειται για διαπίστωση αναμενόμενη. Σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, με πλήθος νησιών και με απέραντες ακτές, και επιπλέον με ποτάμια και λίμνες, η ανάγκη για κτίσιμο κολυμβητηρίων δεν ήταν πιεστική. Μια πισίνα του 5ου αι. π.X. έχουν φέρει στο φως οι γερμανικές ανασκαφές στην Ολυμπία, δίπλα στον Κλάδεο. Πρόκειται για μια υπαίθρια δεξαμενή, διαστάσεων περίπου 24X16 μ. και βάθους γύρω στο 1,60 μ. Μια ανάλογη κατασκευή έχουν ανακαλύψει Ιταλοί αρχαιολόγοι και στην Ποσειδωνία (Paestum), αποικία των Συβαριτών, στη Νότιο Ιταλία, με μια κατανοητή για την περίπτωση κατασκευαστική λεπτομέρεια. Δεν έχει σε όλη της την έκταση το ίδιο βάθος, αλλά στο μέσο της ο πυθμένας είναι βαθύτερος. Και ίσως δεν είναι τυχαίο ότι από την Ποσειδωνία μας έχει διασωθεί μια από τις πιο ωραίες και πιο χαρακτηριστικές αρχαίες παραστάσεις κολύμβησης.
H παρουσία των κολυμβητηρίων αυτών δεν σημαίνει βέβαια ότι σε αυτά διεξάγονταν οπωσδήποτε κολυμβητικοί αγώνες. Οι «κολυμβήθρες» ήταν, πάνω από όλα, χώροι για άσκηση και προπόνηση. Και όχι μόνο. Με την ψυχρολουσία που προκαλούσε το κρύο νερό τους οι αθλούμενοι σκληραγωγούνταν αποτελεσματικότερα. Γι' αυτό ακριβώς και απαντώνται συχνά ανάλογες κατασκευές, συνήθως βέβαια μικρών διαστάσεων, σε παλαίστρες και γυμνάσια. Το ίδιο το κολυμβητήριο της Ποσειδωνίας φαίνεται ότι ήταν ενταγμένο σε ένα τέτοιο γυμνάσιο. Το ότι όμως οι πισίνες δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες πρέπει να οφείλεται και στο ότι κολυμβητικοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα δεν ήταν καθόλου συχνοί. Λιγοστές είναι οι πληροφορίες που έχουμε για διεξαγωγή τέτοιων αγώνων, και μάλιστα σε τοπικό μόνο επίπεδο, ενώ απουσιάζουν παντελώς από πανελλήνιες εκδηλώσεις. Από τον περιηγητή Παυσανία τον 2ο αι. μ.X. γνωρίζουμε ότι αγώνες κολύμβησης με έπαθλα διεξάγονταν π.χ. στην Ερμιόνη της Αργολίδος προς τιμήν του Διονύσου μελαναίγιδος.

Ειρήνη Ιωαννίδου - Αγάθη Καβακίδου - Ελένη Σαμαρά

ΤΟ ΨΑΡΕΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ


Όπως προκύπτει από τις πληροφορίες των γραπτών πηγών, των απεικονίσεων, κυρίως στην αγγειογραφία, και των αρχαιολογικών ευρημάτων, οι αρχαίες μέθοδοι και τα σύνεργα της αλιείας παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα από την πρώιμη αρχαιότητα έως σήμερα.

Αλιευτικές σκηνές σχετικά σπάνια παρουσιάζονται στην Αρχαία Ελληνική τέχνη, μια αντανάκλαση του σχετικά χαμηλού κοινωνικού επιπέδου των ιχθυέων στην Αρχαία Ελληνική Κοινωνία. Έχει βρεθεί πάντως ένας κρατήρας χρονολογημένος γύρω στα 510 - 500 π.Χ., που εικονίζει ένα αγόρι να σκαρφαλώνει πάνω σε ένα βράχο με ένα ράβδο ψάρια στο κεφάλι του και ένα καλάθι στα αριστερά του. Στο νερό κάτω, ένα στρογγυλεμένο αντικείμενο από το ίδιο υλικό με ένα άνοιγμα από πάνω. Αυτό θεωρείται ότι ήταν μια ιχθυοπαγίδα που διατηρούσε τα ψάρια ζωντανά. Σίγουρα δεν είναι από δίχτυ. Αυτό το αντικείμενο βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης,
Αρχαιολογικά ευρήματα κοχυλιών και υπολειμμάτων από ψαροκόκαλα, καθώς και σχετικές βραχογραφίες σε σπήλαια δείχνουν ότι τα αλιεύματα αποτελούσαν σημαντική σε ποσότητα πηγή τροφής, αλλά και είδος ανταλλαγής για τους ανθρώπους της περιόδου. Μάλιστα χρησιμοποιούσαν την περίσσεια αλιευμάτων και τα κοχύλια για ανταλλαγές με άλλα προϊόντα με άλλες φυλές με τις οποίες είχαν επαφή και δεν διέθεταν αυτά τα είδη.
Κατά τη Νεολιθική Εποχή μεταξύ των μεγάλων νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων της εποχής περιλαμβάνονταν και πολλές βασικές τεχνικές αλιείας, που πολλές απ' αυτές χρησιμοποιούνται παρόμοια ως τις μέρες μας.
Χρησιμοποιούσαν άγκιστρα, κυρίως χάλκινα, τα οποία έδεναν με ορμιά (πετονιά), φτιαγμένη από τρίχες ζώων ή φυτικές ίνες. Για να βυθίζεται το άγκιστρο, του έδεναν μολύβδινο βαρίδι. Συνηθισμένο ήταν το ψάρεμα με δίχτυα διαφόρων ειδών ανάλογα με το είδος των ψαριών, εφοδιασμένα με φελλούς και βαρίδια, αλλά και το ψάρεμα με καμάκι (κάμαξ ή τρίαινα). Χρησιμοποιούσαν επίσης κυρτούς πλεγμένους από βέργες. Πιο κατάλληλες ώρες για ψάρεμα θεωρούσαν το σούρουπο και το χάραμα. Ψάρευαν επίσης τη νύχτα με φως πυρσών.
Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος περιγράφει την αλιεία ξιφία χρησιμοποιώντας καμάκι με κατάληξη οδοντωτή και μυτερή. Ο Οππιανός της Κόρυκας (Oppian of Corycus), ένας Έλληνας συγγραφέας, συνέγραψε (177-180) μια μεγάλη μελέτη για τη θαλάσσια αλιεία, την «Αλιευτική». Είναι η αρχαιότερη γνωστή γραπτή μελέτη για το θέμα που έχει επιβιώσει ως τις μέρες μας. Ο Οππιανός περιγράφει αρκετά μέσα αλιείας, που περιλαμβάνουν τη χρήση διχτυών από αλιευτικά σκάφη, παγιδευτικά (scoop) δίχτυα, συγκρατημένα με στεφάνη, καμάκια και τρίαινες, καθώς και πολλές αλιευτικές παγίδες, «...που λειτουργούν ενώ οι ιδιοκτήτες τους κοιμούνται...».
Η περιγραφή του Οππιανού για ψάρεμα με «ακίνητο» δίχτυ είναι επίσης ενδιαφέρουσα:
«Οι αλιείς τοποθετούν πολύ ελαφρά δίχτυα από κατεργασμένο λινάρι κυκλικά, καθώς χτυπούν βίαια την επιφάνεια της θάλασσας με τα κουπιά τους και σχηματίζουν μια δίνη γύρω από τις άκρες του κύκλου με το δίχτυ. Από τα χτυπήματα των κουπιών και το σαματά που κάνουν τα ψάρια τρομοκρατούνται και τρέχουν πάνω στο στάσιμο δίχτυ, νομίζοντας ότι είναι καταφύγιο: ανόητα ψάρια που τρομαγμένα από το θόρυβο, εισέρχονται στις πύλες του χαμού τους. Έπειτα οι ψαράδες τραβούν το δίχτυ και από τις δυο πλευρές με σχοινιά και τα οδηγούν στην ακτή.»

Από αρχαίες αναπαραστάσεις και γραπτές πηγές είναι φανερό ότι τα αλιευτικά σκάφη είναι τυπικά μικρά και χωρίς κατάρτι ή ιστίο, κατάλληλα επομένως μόνο για παράκτια αλιεία με σχετική ασφάλεια.
Η αλιεία αποτελούσε σημαντικό οικονομικό παράγοντα για τις παραθαλάσσιες πόλεις. Ιδιαίτερα ορισμένες, όπως π.χ. η Κύζικος, φαίνεται ότι όφειλαν τον πλούτο τους κυρίως στα άφθονα αλιεύματά τους. Στο στοιχείο αυτό παραπέμπει και η απεικόνιση στα νομίσματα της Κυζίκου του θύννου (τόνου), φημισμένου αλιεύματος των νερών της, αλλά και του χταποδιού στα νομίσματα της Ερέτριας.
Αλιεία γινόταν επίσης στις λίμνες και στα ποτάμια του, αλλά τα ψάρια του γλυκού νερού τα εκτιμούσαν λιγότερο.
Ο Όμηρος θεωρεί παράγοντα ευδαιμονίας ενός τόπου το να παρέχει η θάλασσα ψάρια. Τα ψάρια και τα άλλα θαλασσινά ως άφθονη, νόστιμη, υγιεινή και εύκολη στην προετοιμασία της τροφή αγαπήθηκαν με πάθος από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι, έχοντας εμβαθύνει ιδιαίτερα σε θέματα διατροφής, είχαν υψηλές γευστικές απαιτήσεις.

Ειρήνη Ιωαννίδου - Αγάθη Καβακίδου - Ελένη Σαμαρά

ΤΑ ΛΟΥΤΡΑ



Το νερό ως μέσο καθαριότητος δεν ήταν πάντα αποκλειστικά συνδεδεμένο με την υγιεινή και την περιποίηση του σώματος, αλλά αποτελούσε και στοιχείο θρησκευτικής τελετουργίας που με τη μεταφορική έννοια της κάθαρσης συντελούσε στην ψυχική υγεία.
Τα λουτρά είναι υπόθεση πολύ παλιά. Απ’ τα πανάρχαια χρόνια, πολλοί λαοί, όπως αποκάλυψαν διάφορες ανασκαφές, είχαν αναπτυγμένη την αίσθηση της καθαριότητας. Ιδιαίτερα οι άρχοντες φρόντιζαν να έχουν στα σπίτια τους λουτρώνες και να πλένονται με επιμέλεια και άνεση. Στην Κρήτη, μάλιστα, στα παλάτια της Κνωσού, ανακαλύφθηκαν πήλινα μπάνια, που χρησιμοποιούνταν γύρω στα 2.000 χρόνια προ Χριστού και μοιάζουν με τα δικά μας. Ανάλογα βρέθηκαν και στις Μυκήνες και στη Θήρα, αν κι από τότε εκεί το νερό ήταν λίγο. Μα πέρα από τα ιδιωτικά λουτρά, υπήρχαν στην αρχαιότητα και τα δημόσια. Κι ήταν ονομαστά της Αιγύπτου, με τις πολύπλοκες υδραυλικές εγκαταστάσεις, που τροφοδοτούσαν άφθονο νερό από τον ποταμό Νείλο. Αλλά και στον ρωμαϊκό κόσμο, δεν υπήρχε πόλη που να μην είχε πολυτελή λουτρά, που συχνά αποτελούσαν και κέντρα πολιτικών και κοσμικών συναθροίσεων. Στην Πομπηία, που θάφτηκε κάτω από τη λάβα του Βεζούβιου κι ήταν μια μικρή σχετικά επαρχιακή πόλη, υπήρχαν τρία δημόσια λουτρά με θερμαντικές εγκαταστάσεις, πολυτελή αποδυτήρια και θαλάμους για ατμόλουτρα.
Η διαδικασία που ακολουθούσαν οι λουόμενοι, θύμιζε πιο πολύ ιερή λειτουργία παρά εκτέλεση μιας υγιεινής ανάγκης. Καθένας που πήγαινε, άφηνε κάπου τη χλαμύδα του για φύλαγμα κι έμπαινε πρώτα στο «φριγιδάριο», όπου έκανε ένα πρόχειρο «ντους», για να του φύγουν οι ιδρώτες και η σκόνη του δρόμου. Μετά περνούσε στους θερμούς θαλάμους του «τεπιδάριου», όπου κολυμπούσε σε μια μεγάλη στέρνα με χλιαρό νερό και τέλος στο «καλδάριο», μια αίθουσα με καυτούς ατμούς που έμοιαζε πολύ με τα γνωστά χαμάμ.
Εκεί ξάπλωνε πάνω σε πεντακάθαρες μαρμάρινες πλάκες, ώσπου να ξαναϊδρώσει και τότε πλενόταν πάλι κι έκανε, αν ήθελε, μασάζ από ειδικευμένους υπαλλήλους. Δυστυχώς, στο μεσαίωνα, η πολυτέλεια των ρωμαϊκών λουτρών που συχνά συγκαταλέγονταν ανάμεσα στα επιβλητικότερα κτίρια των μεγαλουπόλεων, θεωρήθηκε κατάλοιπο ειδωλολατρίας.
Ιδιωτικό λουτρό υπήρχε συνήθως στα ανάκτορα των αρχαίων Ελλήνων. Χαρακτηριστικό είναι το λουτρό, με τον πήλινο λουτήρα και τα δυο μεγάλα πιθάρια που χρησίμευαν για τη συγκέντρωση του νερού, σ’ ένα απ’ τα κτίρια του ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο. Ο φτωχός λαός δεν είχε τη δυνατότητα μιας τέτοιας πολυτέλειας.
Τα δημόσια λουτρά δεν υπήρχαν μόνο στην εποχή των «χαλαρών» σε ήθος ρωμαϊκών χρόνων αλλά και στο φανατικά θρησκευτικό βυζάντιο. Οι Τούρκοι που τα βρήκαν και τους άρεσαν τα κράτησαν εμπλουτίζοντάς τα με την χαλαρότητα της Ανατολής.
Εγκαταστάσεις λουτρών ανιχνεύονται απ’ τα προϊστορικά ακόμα χρόνια στα ανάκτορα της Κνωσού και της Τίρυνθας. Στους κλασικούς χρόνους εντοπίζονται για πρώτη φορά τα "βαλανεία", δηλαδή δημόσια λουτρά με παροχή ζεστού νερού σε θερμαινόμενο χώρο. Η διάταξη τους παραπέμπει στη διάταξη που είχαν οι "θέρμες" επί ρωμαϊκών χρόνων. Υπάρχει ένας πρώτος χώρος με τετράγωνη δεξαμενή νερού για τα ψυχρά (frigidarium), ένας δεύτερος κυκλικός χώρος για τα χλιαρά (tepidarium) κι ένας τρίτος κυκλικός για τα θερμά(caldarium).
Στη Ρώμη και στο Βυζάντιο τα δημόσια λουτρά βρίσκονται στο κέντρο της πόλης και είναι επιβλητικά κτίρια κατάλληλα για την καθαριότητα αλλά και τις κοινωνικές επαφές και την ψυχαγωγία των πολιτών.

ΤΑ ΛΟΥΤΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Το λουτρό είναι ένα κτίριο πολύ σεμνό, ένα απλό δωμάτιο με ένα καζάνι για το νερό και πολλά αγγεία. Οι επισκέπτες αλείφονταν πρώτα σ' όλο το σώμα με ελαιόλαδο ανακατεμένο με αρωματικές ουσίες, έπειτα έξυναν το κορμί μ' έναν ειδικό ξύστη από ορείχαλκο (στλεγγίδα) και ξεπλένονταν με νερό. 'Έτσι τελείωνε το λουτρό κι ο Αθηναίος θα μπορούσε να ντυθεί και να φύγει, αν δεν είχε διάθεση να καθυστερήσει λιγάκι και να μιλήσει με τον άνθρωπο του λουτρού, που, όπως κι ο κουρέας, ήταν μια ζωντανή εφημερίδα και ο οποίος ήξερε συχνά για τους πελάτες του περισσότερα απ' ό,τι ήξεραν κι αυτοί οι ίδιοι για τον εαυτό τους.

Ειρήνη Ιωαννίδου - Αγάθη Καβακίδου - Ελένη Σαμαρά

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ


Οι περιορισμένες βροχοπτώσεις στο λεκανοπέδιο της Αττικής έκαναν πάντοτε το νερό ένα είδος πολυτέλειας για την Αθήνα. Στην αρχαιότητα, όπου οι πηγές και τα ποτάμια ήταν ιερά, οι Αθηναίοι θεωρούσαν το νερό ύψιστο αγαθό και αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού τους αλλά και της καθημερινότητάς τους γενικότερα. Τα ποτάμια της, ο Ηριδανός που πήγαζε από τον Υμηττό και χύνονταν στον Ιλισό, ο Ιλισός στο ανατολικό τμήμα και ο Κηφισός στο δυτικό, δεν εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της πόλης, γι' αυτό και οι αρχαίοι μας πρόγονοι φρόντιζαν για την υδροδότηση, κατασκευάζοντας κρήνες και πηγάδια αλλά ακόμα και δεξαμενές και υδραγωγεία!
Το νερό, πολύτιμη πηγή ζωής και αναπόσπαστο μέρος του φυσικού πλούτου, φαίνεται πως ήταν απαραίτητο όχι μόνο για τους ζωντανούς, αλλά και για τους νεκρούς. Κάτω από τον ίσκιο των δέντρων και τη δροσιά των νερών, οι αποθανόντες "απολάμβαναν" την αιώνια γαλήνη και "εξασφάλιζαν" την ανάπαυση των ψυχών τους. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι οι πιο περιποιημένοι κήποι ήταν εκείνοι που περιέβαλαν τα νεκροταφεία!
Το υγρό στοιχείο σε συνδυασμό με την πλούσια βλάστηση έδινε τη δυνατότητα στους ανθρώπους για ηρεμία πνεύματος και ψυχής, καθώς και περισυλλογής. Έτσι λοιπόν, προϋπόθεση για την καλή λειτουργία των φιλοσοφικών σχολών ήταν ένα φυσικό περιβάλλον αποτελούμενο από ολάνθιστους κήπους και τρεχούμενα νερά!
Το νερό πρωταγωνιστεί στη ζωή του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα και τις δραστηριότητες. Είναι το ποτάμι της ζωής που όμως δεν είναι ανεξάντλητο και χρειάζεται προστασία. Οι αρχαίοι Αθηναίοι φαίνεται ότι είχαν κατανοήσει αυτή την πραγματικότητα και σε φιλοσοφικά και ιστορικά κείμενα της εποχής διατύπωσαν βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθούνται στο σχεδιασμό των πόλεων, σε συνάρτηση πάντα με το φυσικό χώρο, καθώς και νομοθετικά μέτρα για την προστασία των φυσικών πόρων.

Ειρήνη Ιωαννίδου - Αγάθη Καβακίδου - Ελένη Σαμαρά

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ



Αρχαιολογικές και άλλες μαρτυρίες υποδεικνύουν ότι στην Κρήτη, κατά τη διάρκεια της
μεσο-μινωικής περιόδου, εφαρμόστηκαν προωθημένες υδραυλικές και υγειονομικές τεχνικές στη διαχείριση του νερού των μινωικών οικισμών. Αυτές συμπεριλαμβάνουν την κατασκευή και χρήση λουτρών και άλλων εγκαταστάσεων υγιεινής, καθώς και συστημάτων αποχέτευσης και διάθεσης των υγρών αποβλήτων και των νερών της βροχής. Η υδραυλική και αρχιτεκτονική λειτουργία των συστημάτων αποχέτευσης στα ανάκτορα και τους οικισμούς θεωρούνται ως ένα από τα πιο αξιόλογα χαρακτηριστικά του μινωικού πολιτισμού.
Τα συστήματα αυτά ήταν τόσο προηγμένα, ώστε να μπορούν να συγκριθούν με τα αντίστοιχα σύγχρονα συστήματα, που καθιερώθηκαν μόλις στο δεύτερο μισό του 19" αιώνα στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις.
Υδραγωγεία, στέρνες, πηγάδια και όλες οι επονομαζόμενες σήμερα πράσινες και οικολογικές λύσεις για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων είχαν εφαρμοστεί στη Μινωική Κρήτη. Η τεχνολογική πρωτοπορία αν εξετάσει κάποιος προσεκτικά τους οικισμούς των Μινωιτών στην Κνωσό, τη Φαιστό και τη Ζάκρο, μοιάζει σαν να επιστρέφει από το μακρινό παρελθόν. Η υδροδότηση στις πόλεις των Μινωιτών γινόταν ανάλογα με τη θέση τους ώστε να υπάρχει η μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση των νερών. Τα πρώτα υδραγωγεία που βρέθηκαν στη Μινωική Κρήτη εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τόσο τις βροχοπτώσεις όσο και τον πλούτο των πηγών και των υπόγειων νερών. Σε αυτούς τους οικισμούς, φαίνεται ότι ήταν ανεπτυγμένη η τεχνολογία ανόρυξης και άντλησης νερού. Στις Αρχάνες και στην κορυφή Πύργος, δυτικά της Ιεράπετρας, υπήρχαν οι πρώτες στέρνες στον κόσμο, ενώ στην Κνωσό, την Τύλισο και τα Μάλια τα πρώτα υδραγωγεία. Το υδραγωγείο της Κνωσού περιελάμβανε αγωγούς υδροδότησης μήκους 500- 700 μέτρων, για να καλύπτουν τις ανάγκες όλου του οικισμού σε πόσιμο νερό. Υπήρχαν ακόμη φίλτρα νερού. Δίπλα από τις δεξαμενές κατασκεύαζαν αμμοδιυλιστήρια για την επεξεργασία του νερού πριν από την αποθήκευσή.Μπορεί οι αρχαίοι Κρήτες να μην κατείχαν τον αυτοματισμό, οι τεχνολογίες ωστόσο παραμένουν καινοτόμες στον σχεδιασμό τους επειδή αποσκοπούσαν αποκλειστικώς στην εξυπηρέτηση του πληθυσμού. Οι Μινωίτες μπορούσαν να αντέξουν σε περιόδους ξηρασίας ή πολιορκίας επειδή πέραν των κοινόχρηστων πόσιμων νερών - είτε με αγωγούς ύδρευσης είτε με δημόσιες κρήνες- υπήρχαν και συστήματα εξασφάλισης της αειφορίας του νερού σε κάθε σπίτι χωριστά.
Η Κρήτη μόνο φαίνεται να διαθέτει κατά την 2η χιλιετία π.Χ. παραδείγματα που αποδεικνύουν την υψηλή ποιότητα διαχείρισης των υδάτων. Η υδροδότηση των οικισμών, αντίθετα απ’ το υπόλοιπο ελληνικό χώρο, αποδεικνύεται από τα ευρήματα των αρχαιολόγων, γινόταν με τέσσερις τρόπους: με τη χρήση ανθρώπινου δυναμικού, με πηγάδια, με την κατασκευή υδραγωγείου και τέλος με συλλεκτήριες δεξαμενές. Πιο διαδεδομένος ήταν ο τρόπος μεταφοράς του νερού με τη χρήση ανθρώπινου δυναμικού με πήλινα αγγεία ή άλλα κατασκευασμένα από ξύλο ή δέρμα ζώων, από τη πηγή ή το πηγάδι, ο οποίος επικράτησε ακόμη και μέχρι τις μέρες μας.
Έτσι το δημόσιο πηγάδι και αργότερα δημόσια βρύση που βρισκόταν για πρακτικούς λόγους στη μέση μιας κοινότητας εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων. Η δημόσια βρύση διαθέτει και μια κοινωνική διάσταση. Εκεί συγκεντρώνονταν οι γυναίκες για να συζητήσουν και να μάθουν τα «νέα». Επειδή λοιπόν ήταν τόσο αναγκαία, είχαν αποκτήσει κυρίαρχη θέση στη ζωή των ανθρώπων κι έτσι εξηγούνται όλα τα ήθη κι έθιμα, τα σχετικά με τη βρύση – πηγάδι. Εξάλλου τη δημόσια βρύση τη συναντάμε ως κυρίαρχο θέμα στα δημοτικά τραγούδια. Αποδεικνύει έτσι τη σημασία της, η οποία φαίνεται απ’ την περίτεχνη διακόσμηση που έχουν τέτοιες βρύσες.

Ιωαννίδου Ειρήνη - Καβακίδου Αγάθη - Σαμαρά Ελένη

ΤΟ ΝΕΡΟ ΩΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ


Η ζωή στον πλανήτη προήλθε από το νερό και η σχέση του ανθρώπου με το υγρό στοιχείο παραμένει στενή στο πέρασμα των αιώνων.
Το νερό βασικό συστατικό της ζωής, από τα αρχαία χρόνια λατρεύτηκε θεϊκά, πολλά ποτάμια  κατά την αρχαιότητα  ήταν οι θεοί των περιοχών τους, λόγω της ζωής που αναπτύσσονταν γύρω τους. Στο υδάτινο περιβάλλον, ο άνθρωπος συνήθισε να αναζητά όχι μόνο την κάλυψη των βιολογικών του αναγκών, αλλά και την απόλαυση στιγμών χαλάρωσης και ψυχαγωγίας.
Η ύπαρξη λουτρών σε πόλεις της αρχαιότητας και η χρήση τους ως τόπων ατομικής υγιεινής αλλά και συνάντησης, διασκέδασης και ανταλλαγής απόψεων, είναι ενδεικτική της πολυποίκιλης χρησιμότητας του νερού στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Στα μεταγενέστερα χρόνια, η εικόνα των λουτρών εξελίσσεται, προσεγγίζοντας σταδιακά αυτή των υδάτινων πάρκων με τη μορφή που είναι γνωστά σήμερα.
Οι πρώτοι ανθρώπινοι οικισμοί κτίστηκαν κοντά σε λίμνες (λιμναίοι), ενώ όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί της αρχαιότητας αναπτύχθηκαν σε περιοχές με συνεχείς βροχοπτώσεις που ευνοούσαν τη γεωργία, ή σε παράκτιες περιοχές ή κοντά σε ποτάμια, λίμνες και πηγές.
Η συνειδητοποίηση ότι το νερό ήταν κι εξακολουθεί να είναι βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πολιτισμού καθρεφτίζεται στις λαϊκές δοξασίες, στη μυθολογία και στις θρησκείες. 
Οι αρχαιότεροι πολιτισμοί που στήριξαν την ανάπτυξή τους στο νερό είναι οι εξής:
Ο αιγυπτιακός στην κοιλάδα του Νείλου.
Ο ασσυριακός ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη.
Ο ινδικός στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού.
Ο κινέζικος στις όχθες του Κίτρινου ποταμού.
Ακόμα και ο ελληνικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κοντά στο νερό και συγκεκριμένα στο Αιγαίο.

Ιωαννίδου Ειρήνη - Καβακίδου Αγάθη - Σαμαρά Ελένη

Ρύπανση της λίμνης της Καστοριάς - ευτροφισμός.


Τα αστικά και περιαστικά λύματα τα οποία μέχρι το 1990 κατέληγαν αυτούσια στη λίμνη, δημιούργησαν σοβαρό πρόβλημα ρύπανσης με συνέπειες την υπέρμετρη ανάπτυξη της υδρόβιας βλάστησης και του φυτοπλαγκτού (πρασίνισμα της λίμνης), ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, με αποτέλεσμα τη μείωση της διαύγειας του νερού, αλλά και του διαλυμένου οξυγόνου και τη φόρτιση του πυθμένα με σημαντικές ποσότητες φωσφόρου και αζώτου.
Όλα αυτά κατέστησαν τη λίμνη εύτροφη.
Κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Μάιος-Ιούνιος) είχαμε την εμφάνιση νεκρών ψαριών στη λίμνη, φαινόμενο αποκρουστικό που οδηγούσε σε σοβαρή μόλυνση του υγρότοπου.

Δήμητρα Μπαντόλα - Χριστίνα Πασχαλίδου

Προϊστορικός Λιμναίος Οικισμός Δισπηλιού

Μετά την επίσκεψή μας στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς, επισκεφτήκαμε τον προϊστορικό λιμναίο οικισμό στο Δισπηλιό Καστοριάς.

Ο χώρος εντοπίστηκε το 1932 από τον Κεραμόπουλο, καθηγητή Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Το χειμώνα εκείνο δεν είχε βρέξει και η στάθμη της λίμνης είχε κατέβει πάρα πολύ, αποκαλύπτοντας ένα μεγάλο αριθμό πασσάλων. Ο κεραμόπουλος κατάλαβε ότι έχει να κάνει με ερείπια ενός προϊστορικού οικισμού. Το 1992, ύστερα από 60 χρόνια ακριβώς, ολοκληρώθηκαν οι ανασκαφές.


Οι ανακαλύψεις γνωστοποίησαν πολύτιμα στοιχεία για την ύπαρξη οργανωμένης ζωής στη λίμνη της Καστοριάς, μεταφέροντας έτσι το σύγχρονο άνθρωπο 7000 χρόνια πριν! Τότε, που μέσα από τα πασσαλόκτιστα σπίτια εντός ή εκτός της λίμνης, ο νεολιθικός άνθρωπος έχτιζε πολιτισμό θεμελιώνοντας τον πάνω στη λάσπη. Τότε που ο κάτοικος του νεολιθικού Δισπηλιού ξεχύνονταν στα γειτονικά δάση για την αναζήτηση τροφής έχοντας ως εξοπλισμό του ένα μυτερό ακόντιο, ένα ξύλινο τσεκούρι και μια δερμάτινη σφεντόνα με πήλινα βλήματα. Τότε που ο άνθρωπος, έχοντας έντονο το αίσθημα της επιβίωσης, χρησιμοποιούσε τα κέρατα των ζώων ως σκαλιστήρια για το όργωμα της γης, είχε κοκάλινα αγκίστρια και δίχτυα πλεγμένα από λινάρι, κατασκεύαζε τις βάρκες του από μεγάλους κορμούς δέντρων, χρησιμοποιούσε το δέρμα των ζώων για να ζεσταθεί το χειμώνα, έφτιαχνε τσάπες από γερά κόκαλα αγελάδων και κατασκεύαζε χορδές για τα τόξα του από έντερα γουρουνιών!


Στο Δισπηλιό Καστοριάς, οι αρχαιολόγοι δεν περιορίστηκαν μόνο στην ανασκαφή του χώρου. Οι εξειδικευμένοι επιστήμονες του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατάφεραν να ανακατασκευάσουν ένα πιστό αντίγραφο του νεολιθικού χωριού ταξιδεύοντας τον επισκέπτη πίσω στο χρόνο και ζωντανεύοντας έτσι όλες τις ιστορικές αναφορές.


Ελένη Παπαργύρη - Ράνια Παλέντζα - Μαρία Νεφέλη Μπαλάφα

Άνοδος της στάθμης της λίμνης της Καστοριάς

Οι καλλιεργημένες εκτάσεις γύρω από τη λίμνη δημιουργήθηκαν από την αποψίλωση περιοχών της λεκάνης απορροής, με αποτέλεσμα οι χείμαρροι και τα ρέματα που εκβάλλουν στη λίμνη να προσφέρουν μεγαλύτερες ποσότητες φερτών υλών και να περιορίζουν την έκταση και το βάθος της λίμνης.

Στη διάρκεια του χειμώνα 2009-2010, που οι βροχοπτώσεις και οι χιονοπτώσεις στην περιοχή ήταν έντονες, η στάθμη της λίμνης ανέβηκε αισθητά, καταλαμβάνοντας μέρος του δρόμου.

Θανάσης Νινιώτας - Νίκος Πλιάτσιος

Το καστοριανό καράβι

Το καστοριανό καράβι είναι το ιδιότυπο πλωτό μέσο με την ξεχωριστή κατασκευή, που τις ρίζες του τις βρίσκουμε στα πρωτόγονα πλεούμενα της λίμνης Καστοριάς στα προϊστορικά χρόνια. Οι πρόσφατες ανασκαφές στο χώρο του λιμναίου οικισμού Δισπηλιού που έφεραν στο φως το ίχνος ενός νεολιθικού μονόξυλου, επιβεβαιώνουν τη στενή σχέση που υπάρχει από παλιά έως σήμερα ανάμεσα στα πλεούμενα της λίμνης.

Τα προϊστορικά πλεούμενα της λίμνης ήταν πιθανότατα μονόξυλα κατασκευασμένα από έναν κορμό δέντρου με εσωτερική κοιλότητα, την οποία δημιουργούσαν με τη βοήθεια της φωτιάς.

Με τις χιλιετηρίδες που πέρασαν κι ανάλογα με τις ανάγκες των κατοίκων το προϊστορικό μονόξυλο εξελίχτηκε δίνοντάς του τη σημερινή μορφή, που παραμένει αναλλοίωτη εδώ και αιώνες. Οι παλιοί Καστοριανοί θυμούνται από τους παππούδες τους, ότι το καράβι είχε πάντοτε την ίδια μορφή και τον ίδιο τρόπο κατασκευής.

Δήμητρα Μπαντόλα - Χριστίνα Πασχαλίδου

Επίσκεψη στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Επαίδευσης Καστοριάς

Τη Δευτέρα 1/3/2010 η ομάδα μας πραγματοποίησε την πρώτη εκδρομή της στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης(ΚΠΕ) Καστοριάς. Παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα του ΚΠΕ που αναφέρεται στη λίμνη της Καστοριάς.


Μετά την υποδοχή μας από το προσωπικό του ΚΠΕ και τις απαραίτητες συστάσεις παρακολουθήσαμε τη θεωρητική εισαγωγή του προγράμματος που αφορούσε στο νερό, σαν βασικό στοιχείο της ζωής.

Συζητήσαμε και αναλύσαμε έννοιες όπως: κύκλος νερού, μορφές νερού, διάλυση, διάβρωση, μεταφορά υλικών, πρόσχωση, εξάτμιση, υγροποίηση, βροχόπτωση, απορρόφηση, επιφανειακά - υπόγεια νερά, κατανάλωση νερού, υδροδότηση, λειψυδρία, φράγματα, άρδευση, υγρότοποι, οικοσύστημα, χλωρίδα, φωτοσύνθεση, πανίδα.

Στη συνέχεια η παρουσίαση εστιάστηκε στη λίμνη της Καστοριάς και προσδιορίσαμε τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της λίμνης: γεωγραφικό μήκος - πλάτος, υψόμετρο. Παρουσιάστηκαν έννοιες όπως: λεκάνη απορροής, διαβάθμιση φυτοκοινωνιών - υγρολίβαδο - παραλίμνιο δάσος - καλαμώνας, φωτοσύνθεση, αναπνοή, διαπνοή, υδροχαρής - υδρόφιλη βλάστηση, ευτροφισμός, πρόσχωση, εκχέρσωση, ρύπανση, αστικά λύματα, βιολογικός καθαρισμός, υπεραλίευση, ιχθυοπανίδα, ορνιθοπανίδα, παρυδάτια και υδρόβια πουλιά, εξέλιξη λίμνης.
Μετά την ολοκλήρωση του θεωρητικού μέρους, χωριστήκαμε σε δύο ομάδες, εφοδιαστήκαμε με σακίδια που περιέχουν κιάλια, θερμόμετρα, βαρόμετρα, φωτογραφικές μηχανές, δείκτες pH, πυξίδες, ντοσιέ με φύλλα εργασίας, βαλιτσάκια με όργανα μέτρησης και ξεκινήσαμε την παρατήρηση και την εργασία μας στο χώρο της λίμνης με τη βοήθεια και την καθοδήγηση του προσωπικού του ΚΠΕ. Η έρευνα στο χώρο της λίμνης περιλάμβανε τέσσερις στάσεις.


Στην πρώτη στάση έγινε αναφορά στη γεωγραφία της περιοχής, προσανατολισμός με χρήση πυξίδας και χάρτη και καταγραφή μετεωρολογικών στοιχείων.

Στη δεύτερη στάση έγινε παρατήρηση της λεκάνης απορροής της λίμνης, παρατήρηση χειμάρρων που τροφοδοτούν τη λίμνη, παρατήρηση παραλίμνιου δάσους και καλαμώνων



Στην τρίτη στάση παρατηρήσαμε τα πουλιά της λίμνης.



Στην τέταρτη στάση έγινε παρατήρηση, αναγνώριση και καταγραφή της παραλίμνιας βλάστησης. Επίσης έγιναν μετρήσεις φυσικοχημικών παραμέτρων του νερού της λίμνης, καθώς και αναφορά στις ανθρώπινες παρεμβάσεις και τα προβλήματα της λίμνης.



Η εργασία μας στο χώρο της λίμνης τελείωσε με δυο παιχνίδια που αφορούσαν την παραλίμνια βλάστηση και τις νέες έννοιες που γνωρίσαμε κατά τη διάρκεια της θεωρητικής εισαγωγής.
Η επίσκεψη μας στο ΚΠΕ Καστοριάς έκλεισε με την αξιολόγηση του προγράμματος που παρακολουθήσαμε.
Νίκος Πλιάτσιος - Θανάσης Νινιώτας - Ράνια Παλέντζα - Χριστίνα Πασχαλίδου - Ελένη Παπαργύρη - Δήμητρα Μπαντόλα - Μαρία Νεφέλη Μπαλάφα

Τετάρτη 12 Μαΐου 2010

Το νερό στη μυθολογία

Τη σημασία του ζωογόνου ρόλου των νερών τη βρίσκουμε στους μύθους πολλών λαών. Κάνοντας ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο και φτάνοντας ως την προϊστορική εποχή, διαπιστώνουμε ότι οι προγονικοί λαοί της ανθρωπότητας είχαν πλήρη επίγνωση της ζωογόνου σημασίας, αλλά και της φοβερής δύναμης των νερών. Για το λόγο αυτό τιμούσαν τα νερά ως θεότητες, τις οποίες παράλληλα, ζητούσαν να εξευμενίσουν. Στους μύθους όλων των λαών, το νερό αποτέλεσε στοιχείο έμπνευσης και δοξασίας. Οι σημαντικότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν κοντά στο νερό. Ιδιαίτερα, στη Μεσόγειο το νερό έπαιξε σημαντικό ρόλο, στη διαμόρφωση των πολιτισμών.
Στις ακτές της Μεσογείου εμφανίστηκαν οι σημαντικότεροι πολιτισμοί, οι Αρχαίοι Έλληνες, οι Φοίνικες, οι Αιγύπτιοι, οι Άραβες, οι Ρωμαίοι.
Σε αυτούς τους πολιτισμούς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το νερό κατέχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία.
Ο Αιγυπτιακός πολιτισμός συνέδεσε τη ζωή του με τον ποταμό Νείλο, ο πολιτισμός της Μεσοποταμίας με τον Τίγρη και τον Ευφράτη, ο ελληνικός πολιτισμός με τα πλούσια παράλιά της. Οι δρόμοι των ποταμών και των θαλασσών προμήθευαν στις ανθρώπινες κοινωνίες όχι μόνο νερό για τις καλλιέργειες και μέσα διατροφής, αλλά κι έναν ασφαλή κι εύκολο δρόμο για τις μετακινήσεις, το εμπόριο, τις ανταλλαγές προϊόντων, αλλά και την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, των λαών, των πολιτισμών!
Η σημασία που έδιναν στο νερό αποτυπώνεται στη μυθολογία, στη φιλοσοφία, στη θρησκεία, στα ήθη και έθιμα των λαών.
Άλλοτε εξυμνείται ως θεότητα και άλλοτε θεωρείται πηγή ζωής και ενέργειας, που χαρίζει δύναμη και καλή υγεία. Άλλες φορές το νερό προστατεύεται από θεότητες.
Μένοντας στον πιο κοντινό μας χώρο, την ελληνική μυθολογία, οι αρχαίοι Έλληνες, τιμούσαν τα νερά σαν θεότητες, φαντάζονταν τον Ωκεανό σαν έναν τεράστιο ποταμό, που ρέει γύρω από τη Γη, δεν είχε πηγές, ούτε εκβολές και ήταν πατέρας όλων των ποτάμιων θεών.
Τρεις χιλιάδες Νύμφες και τρεις χιλιάδες ποταμοί ήταν τα παιδιά του Ωκεανού και της Τύθηος.

Πολλές από τις Νύμφες, όπως οι Ναϊάδες, προστάτιδες των νερών, κατοικούσαν στα γλυκά νερά και διέθεταν δυνάμεις μαγικές και αναζωογονητικές. Τη Νύμφη Αρέθουσα ερωτεύτηκε ο ποταμός Αλφειός, όταν κάποτε εκείνη λούστηκε μέσα στα νερά του επιστρέφοντας από κυνήγι. Όταν της φανέρωσε τον έρωτα του, εκείνη το έβαλε στο πόδια και ο Αλφειός την κυνήγησε, για να τη σταματήσει. Η θεά Άρτεμη επενέβη, για να τη βοηθήσει και μεταφέροντάς την με ένα σύννεφο, τη μετέτρεψε σε πηγή, σε ένα νησί κοντά στις Συρακούσες. Ο Αλφειός τότε χύθηκε στη θάλασσα, για να τη φτάσει, προσέχοντας, ωστόσο, να μην ανακατέψει τα νερά του με εκείνα του πελάγους, για να μπορέσει να ενωθεί με τα καθαρά νερά της Αρεθούσας.
Η Αφροδίτη


Θεά της ομορφιάς και του έρωτα. Ήταν κόρη του Δία και της Διώνης.Ένας μύθος λέει πως η Αφροδίτη γεννήθηκε μέσα από τη θάλασσα, στην Κύπρο. Παντρεύτηκε το θεό Ήφαιστο.
Οι Σειρήνες

Ας μην ξεχνάμε τις θαλασσινές Σειρήνες που κατοικούν στον πορθμό της Σικελίας και εκφράζονται από δύο άγριες οντότητες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Αποπλανούσαν τους ναυτικούς με τη γλυκιά φωνή τους.
Θεοί ποτάμιοι
Στον ελλαδικό χώρο, όλοι σχεδόν οι ποταμοί θεοποιήθηκαν από τους ανθρώπους.
Ο Ίναχος, ο Ασωπός, ο Κηφισός, ο Πηνειός, ο Αλφειός, ο Ιλισός, ενώ ο μεγαλύτερος ποτάμιος θεός ήταν ο Αχελώος.
Ο πρωτότοκος και μεγαλοπρεπέστερος από τους ποταμούς-γιους του Ωκεανού ήταν ο Αχελώος και είχε την ικανότητα να μεταμορφώνεται άλλοτε σε δράκο κι άλλοτε σε ταύρο.

Νάσια Ζιώγα - Γιάννης Ανδρονικίδης

Το νερό στην ελληνική γλώσσα

Ο λαός μας χρησιμοποιεί κάποιες εκφράσεις με τη λέξη νερό για να δηλώσει διάφορες καταστάσεις.

Διάβασε παρακάτω μερικές από αυτές. Αν δεν τις καταλαβαίνεις, ζήτησε από τους γονείς σου να σου εξηγήσουν τη σημασία τους.


Ό,τι είπαμε ψωμί και αλάτι.

Φέρνω στα νερά μου κάποιον.

Ήπιε το νερό της λησμονιάς.

Μπήκε το νερό στ’ αυλάκι.

Δε δίνει του αγγέλου του νερό.

Βάζω νερό στο κρασί μου.

Πνίγομαι σε μια κουταλιά νερό.

Η βάρκα κάνει νερά.

Σαν δυο σταγόνες νερό.

Σαν τα κρύα τα νερά.

Ήπιε το αθάνατο νερό.

Είμαι έξω από τα νερά μου.

Το αίμα νερό δεν γίνεται.

Θολώνω τα νερά.

Λέω το νερό νεράκι.

Νάσια Ζιώγα - Γιάννης Ανδρονικίδης